Ovom presudom rad Haškog tribunala na procesuiranju zločina počinjenih tokom rata u Bosni i Hercegovini je završen.

Stanišić, bivši šef Službe državne bezbjednosti Srbije, i Simatović, bivši komandant Jedinice za specijalne operacije (JSO), krivi su da su od aprila 1991. do decembra 1995. godine učestvovali u udruženom zločinačkom poduhvatu (UZP) na čelu s tadašnjim predsjednikom Srbije Slobodanom Miloševićem čiji je cilj bio uklanjanje većine Bošnjaka i Hrvata s dijelova teritorija BiH i Hrvatske.

Postupak protiv Stanišića i Simatovića je posljednji u kojem će sudije MMKS-a utvrđivati da li su bivši zvaničnici Srbije krivi za ratne zločine u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj.

Na konačnu presudu Stanišiću i Simatoviću komentar je dao i kolumnista Dragan Bursać, koji je za naš portal kazao da je BIA definitivno sada zločinačka organizacija. 

"Presudama Stanišiću i Simatoviću neće biti ispravljena povijesna greška i porodice žrtava neće dobiti pravdu. Ali će se ovim presudama potvrditi da je počinjen udruženi zločinački poduhvat, srbijanska BIA je i defintivno zločinačka organizacija, makar za vrijeme agresije i što je najvažnije potvrđeno je da u BiH nije vođen nikakav građanski rat, nego je riječ o međunarodnom sukobu, preciznije (u ovom slučaju) o agresiji Srbije na susjedne zemlje, Bosnu i Hercegovinu i Hrvatsku.", kazao je Bursać za naš portal. 

Njegovo mišljenje dijeli Serge Brammertz, glavni tužitelj Međunarodnog rezidualnog mehanizma je nakon presude Franku Simatoviću i Jovici Stanišiću kazao da je presuda pokazala da se nije radilo o građanskom ratu nego o međunarodnom sukobu.

"Ovo pokazuje da se nije radilo o građanskom ratu nego međunarodnom sukobu u kojem je veliku ulogu igrali politička rukovodstva susjednih zemalja", kazao je Brammertz. 

Ko su bili Simatović i Stanišić? 

Jovica Stanišić rođen je 30. jula 1950. u Ratkovu u Srbiji. Godine 1975. počeo je da radi u Službi državne bezbjednosti Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije. Do kraja 1991. godine nalazio se na položaju zamjenika načelnika Državne bezbjednosti (DB), a de facto je bio prvi čovjek DB-a i prije zvaničnog imenovanja na dužnost načelnika, odnosno šefa, na kojoj se nalazio od 31. decembra 1991. do 27. oktobra 1998. godine.

Franko Simatović zvani Frenki rođen je 1. aprila 1950. u Beogradu. Počeo je da radi 1978. u DB-u, gdje je na raznim poslovima radio do 2001. godine. Najprije je radio na kontraobavještajnim poslovima, a zatim je prešao u novoosnovanu Upravu za obavještajne poslove, takozvanu Drugu upravu, gdje je bio komandant Jedinice za specijalne operacije Državne bezbjednosti. Tokom cijelog perioda na koji se odnosi optužnica, kako se navodi, Simatović je djelovao po ovlaštenju Jovice Stanišića.

Simatović i Stanišić su uhapšeni 13. marta 2003. godine u Srbiji. Simatović je prebačen u Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) 30. maja, a Stanišić 11 dana kasnije.

Obojica su se izjasnili da nisu krivi ni po jednoj tački optužice.

Prva optužnica u ovom predmetu je potvrđena još 2003. i mijenjana je u nekoliko navrata, dok im se trenutno sudi po trećoj, posljednjoj optužnici iz 2008. godine.

Prema optužnici, UZP, u sklopu kojeg su vršeni progoni, ubistva, deportacije i prisilna premještanja, nastao je najkasnije u aprilu 1991. i trajao barem do 31. decembra 1995. godine, a Tužilaštvo je tvrdilo da su Stanišić i Simatović doprinijeli postizanju ciljeva tog poduhvata svojim činjenjem ili nečinjenjem.

Stanišić i Simatović su, prema navodima optužnice, bili odgovorni za specijalne jedinice SDB-a, koje su uključivale grupe ili pripadnike grupa poput Jedinica za posebne namjene Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Srbije, Jedinice za antiteroristička dejstva (JATD) i Jedinice za specijalne operacije (JSO) poznate i kao Crvene beretke, Škorpioni, Srpska dobrovoljačka garda odnosno arkanovci i tzv. Arkanovi Tigrovi.

"Jovica Stanišić i Franko Simatović rukovodili su finansiranjem, obukom, logističkom podrškom i drugim vrstama značajne pomoći ili podrške specijalnim jedinicama SDB-a Srbije i drugim srpskim snagama koje su učestvovale u činjenju zločina u Hrvatskoj i BiH tokom perioda na koji se odnosi optužnica", stoji u optužnici.

Također se navodi da su optuženi tokom dužeg vremenskog perioda neprekidno slali snage i pružali im podršku i nisu ih uputili da se uzdrže od činjenja protivpravnih djela, kao i da nisu prestali s popunom snaga na terenu koje su činile ta djela.

Stanišić i Simatović su optuženi da su u aprilu 1991. godine ili približno u tom periodu pomogli da se otvori centar za obuku u Golubicu kod Knina, gdje su organizovali, snabdjevali, finansirali i podržavali obuku "srpskih snaga" od strane pripadnika SDB-a i rukovodili njom. Kasnije su u dijelovima Hrvatske i BiH koji su bili pod srpskom kontrolom otvoreni dodatni centri za obuku. Te centre za obuku finansirao je SDB Srbije.

"Od marta 1992. pa kontinuirano do 1995. godine, srpske snage, a naročito Specijalne jedinice SDB-a Srbije, počinile su zločine u gradovima i selima u općinama Bijeljina, Bosanski Šamac, Doboj, Sanski Most i Zvornik, napale ih i preuzele kontrolu nad njima, i počinile zločine u Trnovu", stoji u optužnici.

Optuženi su, kako se navodi, djelujući u dogovoru s drugim učesnicima u UZP-u, vršili progone Hrvata, Bošnjaka i drugih nesrba u Srpskoj autonomnoj oblasti (SAO) Krajini i Srpskoj autonomnoj oblasti Slavonija, Baranja i zapadni Srem (SAO SBZS), a u BiH u navedenim općinama.

Ti progoni počinjeni su na rasnoj, vjerskoj ili političkoj osnovi, a obuhvatali su ubistva, prisilna premještanja i deportaciju nesrba.

(Piše: Erna Hadžić)